កាលពីថ្ងៃមុនកាក់សេន បាននិយាយរួចម្ដងហើយថា ទីផ្សារមូលបត្រគឺជាអ្វី។ សម្រាប់ថ្ងៃនេះយើងមកដឹងទាំងអស់គ្នាថា តើភាគហ៊ុនគឺជាអ្វីម្ដង?
ភាគហ៊ុន ឬយើងអាចម្យ៉ាងទៀតថា មូលបត្រ គឺជាឧបករណ៍ហិរញ្ញវត្ថុដែលមានតម្លៃអាចដោះដូរទិញលក់បាន ហើយវាក៏សំដៅទៅលើតំណាងភាពជាម្ចាស់មួយផ្នែកក្នុងក្រុមហ៊ុនមួយ តាមសមាមាត្រភាគហ៊ុនដែលអ្នកបានទិញ។
សម្រាប់អ្នកទិញភាគហ៊ុន គឺគេទិញដើម្បីចង់បានចំណូលអកម្ម (passive income) តាមរយៈការចែកប្រាក់ភាគលាភ ជារៀងរាល់រដូវកាលពីក្រុមហ៊ុន ឬទិញលក់ដើម្បីចំណេញច្រើននៅពេលតម្លៃភាគហ៊ុនចាប់ផ្តើមឡើង ហើយ សម្រាប់ក្រុមហ៊ុនដែលបើកលក់ភាគហ៊ុនវិញ គឺគេចង់គៀរគរមូលធនបន្ថែម ដើម្បីយកទៅពង្រីកអាជីវកម្ម ដែលវិធីនេះគេអាចប្រើជំនួសឲ្យការខ្ចីបុលពីគ្រឹះស្ថានហិរញវត្ថុបាន។
ជាទូទៅ យើងអាចជួញដូរ ភាគហ៊ុនបានក្នុង២ករណី ដោយករណីទីមួយគឺតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនណាដែលប្រកាសជាសាធារណៈ ថានឹងបើកលក់ភាគហ៊ុនជាលើកដំបូងដែលគេហៅថា Initial Public Offerring (IPO) ដែលនឹងបោះផ្ទាល់ដោយក្រុមហ៊ុនទៅមហាជនជាសាធារណៈ។
បន្ទាប់ពីនោះ អ្នកនឹងអាចទិញភាគហ៊ុនបានតែតាមការជួញដូរក្នុងផ្សារហ៊ុនបន្តពីគេតែប៉ុណ្ណោះ ហើយផ្សារហ៊ុននោះគេហៅថា ផ្សារមូលប័ត្រកម្ពុជា (csx)។ ពាក្យថាផ្សារ គឺគ្រាន់តែជាកន្លែងសម្រាប់ជួញដូរ ដូច្នេះ ដើម្បីទិញឬលក់ហ៊ុនបាន អ្នកត្រូវការឈ្មួញកណ្តាលមួយ (underwriter or Broker) ដើម្បីសម្របសម្រួលក្នុងការទិញដូរនេះ ដែលក្រុមហ៊ុនឈ្មួញកណ្តាលទាំងនោះ នឹងទទួលបានកម្រៃជើងសារពីអ្នកទិញនិងអ្នកលក់។
ឧទាហរណ៍ថា តាមបានដានតម្លៃហ៊ុនតាមគេហទំព័រ CSX បន្ទាប់មកអ្នកចង់ទិញភាគហ៊ុនពីរដ្ឋាករទឺកស្វយ័តភ្នំពេញ ដូចនេះ អ្នកត្រូវទាក់ទងទៅតាមក្រុមហ៊ុន SBI Royal Securities Plc,. ដែលជាឈ្មួញកណ្តាល។ ក្រៅពីនេះឈ្មួញកណ្តាលដែលជាអ្នកជួយសម្រួលដល់ការជួញដូរនោះទៀតសោត ក៏អាចមានតួនាទីជាដៃគូពិភាក្សាយោបល់អំពីទីផ្សារហ៊ុននិងអ្នកធានានូវការទិញដូររវាងអ្នកលក់និងអ្នកទិញ ដែលអាចជាកត្តាកាត់បន្ថយហានិភ័យក្នុងការលេងហ៊ុនបានមួយកម្រិតផងដែរ
យ៉ាងណាមិញ នៅពេលបច្ចុប្បន្ន ប្រទេសកម្ពុជាមានក្រុមហ៊ុនចំនួន ៧ ដែលមានការជួញដូរក្នុង CSX រួមមាន៖
១. ផេសថិក (ខេមបូឌា) ម.ក
២. ធនាគារ អេស៊ីលីដា ភីអិលស៊ី
៣. កំពង់ផែស្វយ័តក្រុងព្រះសីហនុ
៤. ភ្នំពេញ អេសអ៊ីហ្សិត ភីអិលស៊ី
៥. កំពង់ផែស្វយ័តភ្នំពេញ
៦. ហ្រ្គេន ធ្វីន អ៊ិនធើណេសិនណល (ខេមបូឌា) ភីអិលស៊ី
៧. រដ្ឋាករទឹកស្វយ័តក្រុងភ្នំពេញ
យើងសង្កេតឃើញថា ការលេងភាគហ៊ុនពិតជាមានភាពស្មុគស្មាញយ៉ាងខ្លាំង ហើយវាក៏អាចមានហានិភ័យខ្ពស់ តែក៏ផលចំណេញខ្ពស់ដូចគ្នា ដែលទាមទារឲ្យអ្នកលេងមានភាពរហ័សក្នុងការសម្លឹងមើលសក្តានុពលនៃក្រុមហ៊ុន និងចេះចាប់យកឱកាសជួញដូរ៕
